Šta znate o kineskim Ujgurima?

Iako je Xinjiang službeno poluautonomna regija unutar Kine, brige usljed uzavrelih separatističkih težnji znače da Peking zadržava čvrstu kontrolu nad regijom i njenom autohtonom etničkom populacijom Ujgura.

Ko su Ujguri?

Etnički i kulturološki, Ujguri pripadaju turskim narodima islamske vjeroispovijesti, a žive u zapadnoj kineskoj pokrajini Xinjiang. Smatra se da u Xinjiangu ima 8 miliona Ujgura od ukupne populacije od oko 20 miliona u širem području. Ujgurske zajednice su tradicionalno bazirane na poljoprivredi i trgovini. Stoljećima su ujgurski trgovački gradovi uz granicu sa Afganistanom i Pakistanom (poput Kašgara), bili važne postaje na Putu svile između Evrope i Kine.

Kakva je historijska pozadina ujgurskog separatizma?

Iako Xinjiang ima dugu historiju kineske vladavine, Ujguri su tradicionalno imali kulturološke i vjerske veze sa državama Centralne Azije. Početkom 20. stoljeća, Ujguri su kratko proglasili nezavisnost današnjeg Xinjianga pod imenom Istočni Turkestan. Ali cijela regija je došla pod potpunu kontrolu Pekinga nakon dolaska komunista na vlast 1949. godine.

Posljednjih godina, grupe Ujgura mahom vode separatističku kampanju “slabog intenziteta”, sa sporadičnim napadima na kineske pogone i simbole kineske vlasti. Ali od napada 11. septembra u SAD-u, Kina je dodatno povećala prikazivanje ujgurskih separatista kao terorista, tvrdeći da su povezani sa El-Kaidom, iako je pružila jako malo dokaza da podupre ove tvrdnje. Udruge za ljudska prava govore o stotinama Ujgura koji su šikanirani i koje su kineskie vlasti uhapsile nakon što su optuženi da su povezani sa teroristima.

Zašto se Ujguri suprotstavljaju kineskoj vlasti?

Mnoge Ujgure vrijeđa ono što smatraju kineskim gušenjem ujgurske kulture i identiteta, kao i politika favoriziranja Kineza, dominantnog naroda u Kini. Džamijama se rutinski zabranjuje pravo poziva na molitvu, tj. puštanja ezana, a pored toga, komunistička partija službeno vodi kontrolu  imenovanja imama. Također, muslimanima je zabranjeno da oni sami nezavisno organizuju odlazak na hadždž, mimo odlazaka koje kontrolira država. Ujguri kažu da je politika podsticanja Kineza od strane Pekinga usmjerena na potiranje ujgurske kulture, i ekonomsku marginalizaciju Ujgura. Ipak, nisu svi Ujguri u potpunosti protiv kineske vlasti, poput nekoliko starijih Ujgura koji imaju pozicije u pokrajinskoj vladi i komunističkoj partiji, kao što je predsjedavajući Xinjianga, Nur Baikeli.

Zašto je Xinjiang toliko važan Kini?

Xinjiang, suh i planinski predio, pokriva gotovo cijelu zapadnu Kinu i obuhvata jednu šestinu ukupne površine zemlje, ili područje tri puta veće od Francuske. Iako rijetko naseljen kraj, posjeduje obilne rezerve nafte i rudna bogatstva, i vodeća je kineska pokrajina po proizvodnji prirodnog gasa. Pored toga, posjeduje i ogromne rezerve još jednog “artikla”, prostora, koji je u nestašici na prenapučenom kineskom istoku.

U 1960-im i 70-im, Xinjiang je služio kao mjesto obavljanja brojnih nuklearnih testova, kao dio kineskog programa nuklearnog naoružanja. Usto, Xinjiang je strateški lociran uz granice Rusije, Mongolije, Kazahstana, Kirgistana, Tadžikistana, Afganistana, Pakistana i Indije.

Napisao: Joe Havely
Izvor: El-Džezira
Prijevod i obrada: IslamBosna