Osamdeset godina odnosa između Muslimanske braće i države u Jordanu
IslamBosna.ba – Jordanske vlasti su zvanično proglasile zabranu djelovanja Muslimanske braće, najstarije i najuticajnije islamističke organizacije u zemlji, nakon gotovo osam decenija kompleksne i promjenjive veze između pokreta i države.
Ministar unutrašnjih poslova Mazen el-Ferajja objavio je u srijedu da je Muslimanska braća sada “raspuštena grupa”, te najavio zatvaranje svih njenih prostorija, kao i zabranu medijskog izvještavanja o njenim aktivnostima ili izjavama njenih lidera.
Ferajja je potvrdio da će nadležna komisija ubrzati proces zapljene imovine organizacije, pozivajući se na sudsku presudu iz 2020. godine, koja do sada nije implementirana. Također je najavio da će članstvo i promoviranje ideja Muslimanske braće biti krivično gonjeno.
Od kraljevske podrške do zabrane
Muslimanska braća su u Jordanu osnovana 1945. godine kao humanitarna organizacija, uz blagoslov osnivača jordanske monarhije, kralja Abdullaha I, tada emira Transjordanije. Od samog početka, imali su neformalni savez sa državom protiv ljevičarskih i nacionalističkih struja.
Tokom duge vladavine kralja Huseina (1952–1999), odnosi su oscilirali između saradnje i sukoba. Braća su proširila svoj uticaj, naročito nakon širenja političkih sloboda. Međutim, već 1955. godine dolazi do prvih sukoba zbog protivljenja “Bagdadskom paktu”, što rezultira hapšenjem tadašnjeg lidera pokreta i drugih članova.
Uprkos tome, Muslimanska braća podržavaju kralja Huseina tokom pokušaja vojnog udara 1957., što ih izuzima iz zabrane političkih partija. Također, nakon niza nacionalnih kriza, poput Nakbe 1967. i sukoba sa PLO-om 1970., Braća se svrstavaju uz državu i distanciraju od oružane borbe.
Tokom sedamdesetih i osamdesetih, zauzimaju ministarske funkcije, posebno u prosvjeti, i dominiraju profesionalnim sindikatima i humanitarnim sektorom, naročito putem Islamskog centra.
Politički vrhunac i prvi politički udari
Povratak parlamentarizma 1989. označava politički zenit Braće, kada osvajaju 17 poslaničkih mjesta i tri puta zaredom predsjedavaju parlamentom. Učestvuju u izradi Nacionalne povelje i imaju pet ministara u vladi.
Međutim, početak 90-ih donosi prve političke udare: sistem “jedan glas” na izborima iz 1993. smanjuje im prisutnost, dok sporazum s Izraelom (1994) i njihovo protivljenje izaziva dodatne tenzije. Godine 1997. bojkotuju izbore, a 1999. odnosi sa državom se dodatno komplikuju.
U političkom životu Jordana igrali su značajnu ulogu, osvajajući više poslaničkih mjesta, uključujući 17 mandata 1989. godine, te učestvujući u više vlada. Njihov politički krak, Islamska akcijska fronta, osnovan je 1992. godine.
Era Abdullaha II i početak marginalizacije
Kralj Abdullah II, koji dolazi na vlast 1999, otvara novu fazu. Početak je obilježen zatvaranjem ureda Hamasa u Ammanu, a kasnije i hapšenjem poslanika iz Braće zbog političkih istupa.
Godine 2010, vlasti raspuštaju upravu Islamskog centra i zamrzavaju mu imovinu, čime pogađaju jedan od najvažnijih stubova organizacije.
Tokom protesta Arapskog proljeća, Braća predvode masovne demonstracije, ali odbijaju pozive na rušenje režima. Traže poštene izbore i izbornu reformu, no 2013. bojkotuju izbore.
Poseban udar doživjeli su 2015. godine, kada je vlada priznala frakciju koja se odvojila od glavne grupe pod vodstvom Abdulmedžida Zenibata, što je bio uvod u pravno osporavanje legitimnosti izvorne organizacije.
Godine 2020, sud donosi presudu o potpunom raspuštanju Muslimanske braće i oduzimanju imovine, ali se ta odluka ne provodi odmah.
Organizaciji su zatim zatvoreni uredi, a njena imovina prenesena na frakciju odobrenu od strane države.
Rat u Gazi i konačna zabrana
Nakon izraelskog napada na Gazu u oktobru 2023, Braća pozivaju na proteste pred izraelskom ambasadom i marš prema granici. Vlada reagira hapšenjem desetina članova i optužuje ih za narušavanje sigurnosti.
Uprkos represiji, na izborima 2024. Braća i saveznici osvajaju oko pola miliona glasova i 31 poslaničko mjesto, što je mnoge iznenadilo.
No, ubrzo dolazi konačan udar: 24. aprila 2025. ministar Ferajja objavljuje da su Muslimanska braća zvanično zabranjena, sve njihove prostorije zatvorene, imovina oduzeta, a svaki vid povezivanja s pokretom kriminaliziran.
Uprkos represiji, Muslimanska braća su na parlamentarnim izborima 2024. godine osvojili oko pola miliona glasova, osiguravši 31 mandat.
Najnovija zabrana dolazi nakon što je jordanska obavještajna služba objavila da je razotkrila ćelije koje navodno prijete nacionalnoj sigurnosti, povezane s Muslimanskom braćom. To je, prema analitičarima, označilo tačku bez povratka u odnosima između države i ovog pokreta.
Generalni sekretar Braće, Murad Adaileh, pokušao je ublažiti tenzije, pozivajući članove da izbjegavaju eskalaciju i postupke koji bi mogli destabilizirati zemlju.
Od najbližeg saveznika kraljevske kuće do označene prijetnje nacionalnoj sigurnosti – put Muslimanske braće u Jordanu bio je pun saveza i sukoba. Uprkos svim udarima, Muslimanska braća ostaju jedna od rijetkih organizacija koja je više decenija dosljedno zagovarala nenasilnu političku borbu, društvenu pravdu i reformu unutar okvira države.
Zabrana i zatvaranje organizacije ne rješavaju društvene tenzije, već mogu produbiti osjećaj isključenosti i nepravde među desetinama hiljada pristalica. Umjesto zabrana i suzbijanja političkog pluralizma, kritičari smatraju da bi se država trebala otvoriti prema inkluzivnom dijalogu koji priznaje raznolikost mišljenja kao snagu, a ne prijetnju.
Jer u zemlji koja se ponosi stabilnošću, stvarna stabilnost može postojati samo uz pravednost.
IslamBosna.ba
