Aja Sofija – kamen temeljac islamskog Istanbula I dio

IslamBosna.ba-Jedan od najznačajnijih objekata u vjerskom, kulturološkom, arhitektonskom i svakom drugom pogledu u Istanbulu je džamija Aja Sofija. Jedan je od objekata koji najvjernije oslikava historiju ovog velikog grada na obalama Bosfora. Njen put, historijski periodi kroz koje je prolazila i kako se transformisala iz pravoslavne u katoličku bogomolju. Zatim ponovo iz katoličke u pravoslavnu, da bi konačno, osvajanjem Konstantinopolja postala kamen temeljac islamskog Konstantinopolja – Istanbula. Nakon pada hilafeta, i ova ljepotica je doživjela sličnu sudbinu, kao žrtva ataturkovskog nastojanja deislamizacije države i dodvoravanja Zapadu, 1935. godine, odlikom tadašnjeg turskog vođe, Kemala Ataturka, ona je pretvorena u muzej.
Izgradnja ovog hrama započela je 532. godine, a završena je pet godina kasnije, 537. godine. Od tada, pa sve do 1204. godine ona je bila ortodoksna, pravoslavna crkva. Naime, 1202. godine, papa Inoćentije III pozvao je evropske vladare u Četvrti krstaški rat. Cilj ovog pohoda trebao je biti osvajanje Egipta. Ali, s obzirom da je krstašima nedostajao novac, trebalo ga je nekako pribaviti, pa makar i na račun „svoje ortodoksne braće.“ Glavni pokretač i ideolog pljačke ortodoksnih gradova bio je tast srpskog kralja Stefana Nemanjića, mletački dužd Enriko Dandolo. Vojska je, na njegov nagovor, prvo opljačkla Zadar, a kasnije se uputila i na Konstantinopolj, koji su zauzeli 1204. izvršivši stravične zločine nad domaćim, pravoslavnim stanovništvom, i pretvorivši Aja Sofiju u katoličku katedralu. Time je okončan ovaj krstaški pohod, a pravoslavno stanovništvo Bizantije je umjesto pomoći koju je od Vatikana iščekivalo, doblo mač i oganj. Šezdesetak godina kasnije, Aja Sofija je ponovo transformisana u pravoslavni hram.
Od svog osnivanja do danas, Aja Sofija je 921 godinu bila crkva, što pravoslavna, što katolička i 481 godinu džamija.

Historijat građevine Aja Sofija

Prve temelje za građevinu na mjestu gdje se nalazi Aja Sofija udario je car Konstantin Veliki 360. godine i nazvao je Velika crkva. Godine 404. ova crkva je porušena. U vrijeme vladavine imperatora Teodosija II, on je 515. godine na istom mjestu izgradio crkvu, koja je izgorjela u Nikejskoj revoluciji 532. godine. Imperator Justinijan je iste godine na tom mjestu naložio izgradnju Aja Sofije, angažovavši u te svrhe najpoznatije arhitekte i građevinare svoga vremena.

Aja Sofija postaje džamija

Svo vrijeme Osmanske vladavine, Aja Sofija je bila džamija. Nakon osvajanja Konstantinopolja, 29. maja 1453. godine sultan Mehmed Fatih je u njenom dvorištu klanjao dva rekata namaza zahvalnosti, nakon čega je izdao naredbu da u naredna tri dana bude pripremljena, kako bi se narednog petka u njenoj unutrašnjosti obavila džuma-namaz. Ona je od prvog dana preinačena u džamiju, na osnovu fetve šejhu-l-islama i osmanske uleme tog vremena, jer muslimani nisu imali gdje toga petka klanjati džumu-namaz. To su bile okolnosti na kojima je islamska ulema gradila i temeljila svoju fetvu o dozvoli preinačenja Aja Sofije u džamiju.
U sklopu te odluke, izgrađena je drvena munara, minber i mihrab, a sultan el-Fatih je izdao naredbu da sa najvećeg kubeta bude uklonjen krst koji je dominirao Aja Sofijom. Minber je postavljen na desnoj strani zgrade, a ikone koje su se nalazile u džamiji nisu uklanjane već su prekrivene, tako da i danas, nakon što je džamija postala muzej, mogu se vidjeti ikone na kojima su oslikani navodni likovi Isa, a.s., i njegove majke Merjem.
Osmanlije su u njoj unijeli i levhe na arapskom, na kojima su ispisane riječi: Allah, Muhammed, Ebu Bekr, Omer, Osman i Alija.
Jedan turski inženjer je nakon zemljotresa koji je pogodio Istanbul 1992. godine radio analizu pouzdanosti građevina na zemljotres od 7.5 stepeni Rihtera. Tada je ustanovljeno da je ova građevina otporna i na tu jačinu. To se i potvrdilo 1999. godine kada je Istanbul pogođen razornim zemljotresom, a sa ove džamije nije spao niti jedan kamen.

Nastavit će se…

Povezani tekstovi:

Najznačajnije osobine sultana Mehmeda el-Fatiha

Mehmed el-Fatih- obistinjenje Poslanikove najave

Varka koja je osam vijekova odložila osvajanje Konstantinopolja

40 fotografija osmanskog Istanbula iz 1900-tih

IslamBosna.ba