Bliski istok danas je manje arapski, a više muslimanski. Od početka prošle godine bilo je jasno da će nove vlasti u svim zemljama biti manje arapske, nacionalne i sekularne, a više islamski orijentisane.
Raširena upotreba izraza “arapsko proljeće” doprinijela je prikrivanju takve stvarnosti. Izraz ukazuje na promjene koje su zahvatile istočnu Evropu poslije raspada Sovjetskog Saveza. Brojne, ali netačne paralele povučene su između istočnog bloka i Bliskog istoka.
Ove pogrešne premise pojačale su desetine, ako ne i stotine hiljada poletnih, mladih, artikulisanih, zapadno orijentisanih i medijski potkovanih demonstranata koji su se podigli protiv arapskih nacionalističkih uprava. Uprkos pažnji koju su privukli, ovi mladi demonstranti predstavljali su samo skromnu manjinu populacije, navodi Rojters.
Faktor identiteta
Tkivo bliskostočnih društava fundamentalno se promijenilo. Muslimansko određenje zamijenilo je arapsko kao glavni faktor identiteta, a posljedice su ogromne. Manjine koje su napredovale, naglašavajući zajednički arapski identitet, sada su suočene sa zabrinjavajućom budućnošću. Raskolničke muslimanske sekte – šiiti, druzi, alaviti i ostali – vjerovatno neće dobro prolaziti pod upravama u kojima dominiraju suniti, a posljedice će trpiti i sekularisti.
Razumijevanje upornosti koju pokazuju pristalice sirijskog predsjednika Bašara al Asada nemoguće je ukoliko se ne uzme u obzir strah koji manjine i sekularisti imaju od sunitske muslimanske vlasti. Iskustvo iz Iraka pojačava strahovanja manjina. Ako neko pita hrišćane, Turkmene ili ostale manjine da li im je bolje danas nego što im je bilo pod despotskim režimom Sadama Huseina, mnogi će reći da je, koliko god loš Husein bio, manjinama bilo bolje pod njegovom vladavinom, piše Rojters.
Na primjer, hrišćana danas u Iraku ima više nego upola manje od vremena američke invazije. Mnogi dobrostojeći irački hrišćani pobjegli su iz zemlje tokom višegodišnjeg nasilja.
Arapski nacionalizam
Zaokret od snažnog arapskog nacionalizma prema čvrstom islamskom identitetu evoluirao je u posljednjih 50 godina. Tokom pedesetih godina prošlog vijeka arapski nacionalizam nametnuo se kao dominantna politička filozofija. Arapske nacionalističke vlasti zamjenile su režime uspostavljene poslije povlačenja evropskih kolonijalnih uprava.
Demonstracije u Tunisu
Arapi su željeli da riješe pitanje svog identiteta i odnosa prema zapadu. Arapski nacionalisti dali su odgovore na ta pitanja tvrdnjom da su svi Arapi povezani zajedničkim jezikom i kulturom. Najbolji način za njih da se odupru zapadnjačkoj dominaciji bio je da osnaže zajednički identitet i primjene širom arapskog svijeta praksu koja je zapad učinila uspješnim. Oni su tako mogli da budu liberalne demokrate, socijalisti, komunisti ili baatisti. I svi su bili sekularni, ističe Rojters.
Tokom pedesetih i šezdesetih godina, arapski nacionalisti došli su na vlast u Egiptu, Siriji, Iraku, Tunisu, Alžiru i Jemenu, a stekli su veliki uticaj i u drugim zemljama. Do sredine šezdesetih, većina ljudi na Bliskom istoku je na pitanje “Ko ste vi?” odgovarala sa “Ja sam Arapin.”
Međutim, nisu svi prihvatili ovaj arapski nacionalistički pristup. Neki su smatrali da je oponašanje zapada najbolji put, ali uz vjernost islamskim vrijednostima. Uspjeh Arapa je izblijedio, tvrdili su kritičari, ne zato što oni nisu dovoljno ličili na Zapad, nego zato što su izgubili iz vida svoje vreijdnosti. Ovakav stav uvjek je zastupala manjina, ali sa značajnim brojem pristalica.
Poslije ponižavajućeg poraza arapskih nacionalističkih armija u ratu sa Izraelom 1967. godine, javnost je počela da se okreće protiv arapskih nacionalističkih pokreta. Njihov pristup i filozofija više nisu bili privlačni, a despotski i čvrsti režimi dodatno su diskreditovali taj cilj.
Danas ogromna većina kaže: “Ja sam musliman”. Više ni u jednoj zemlji regiona većina ne kaže: “Ja sam Arapin.”
Početak muslimanske ere
U Libanu i Egiptu mnogi vjeruju da su oni, prije svega, Libanci i Egipćani. Zato u Egiptu, a u manjoj mjeri i u Libanu, snažan nacionalni identitet obuzdava rastuću tendenciju da se ljudi identifikuju kao muslimani.
Protest u Egiptu
Svaka zemlja u tom regionu je jedinstvena i stvaraće sopstvenu istoriju. Ipak, zamjena dominantnog arapskog identiteta muslimanskim identitetom je regionalni trend koji će vjerovatno više ili manje izvršiti uticaj u svakoj zemlji, navodi Rojters.
Izazov za obavještajne analitičare i političare u Vašingtonu je u tome da razviju politiku koja će odgovarati novoj realnosti. Vlade u kojima dominiraju muslimani nisu unapred predodređene da budu neprijateljski raspoložene prema SAD, ali Vašington mora da zauzme drugačiji pristup prema njima kako bi promovisao američke nacionalne interese.
Prvi korak u tom procesu je razumijevanje da arapska era prolazi, a muslimanska počinje, zaključuje Rojters.
(SRNA)