SAFF 313: Od Bedra do Carigrada

 Jerusalem (70.)

U Palestini je Rimska imperija konfrontirana s narodom koji i poslije „zvanične“ pobjede ne želi da odustane i neumorno nastavlja borbu protiv pobjednika. Otpor Hebreja za rimske legije predstavlja teške borbe i poniženja, a reakcija Rima je kako na političkom, tako i na vojnom nivou – zastrašujuća.

Vladavina Rimljana u Judeji počinje oko 63. (prije Isaa, a.s.), kada Pommpeus za vrijeme republike osniva carstvo, koje je zatim pod carom Augustom pripojeno provinciji Siriji.
Odnosi između jevrejskog stanovništva i rimskih vlasti su veoma napeti, tako da 66. (poslije Isaa, a.s.) dolazi do nasilne pobune protiv pohlepnog rimskog prokuratora Gessius Florusa, kome je potčinjeno stanovništvo bilo najblaže rečeno odvratno. Ustanak se raširio na čitavu Palestinu i zatječe Rimljane potpuno nepripremljene, a završava se njihovim porazom. Pobuna je podstaknuta od strane Celota, ortodoksnih Jevreja, koji ne priznaju vlast Rima i žele nasilno da uspostave kraljevinu Izrael u kojoj smije da vlada samo njihov Bog. Rimu, kojem je poslije smrti cara Nerosa i još četiri druga vladara u istoj godini trebalo vremena da se stabilizuje, ponovo uspostavlja kontrolu i vlast nad većinom Judeje. Za osvajanje Jerusalema je zadužen Vespasians, Titusov sin, kome su na raspolaganje stavljene četiri legije i veliki broj ratnih sprava i oruđa. Grad su branili Celoti pod komandom Ben Levija i Eleasara s jedinicama iz Idumeje (južni dio Judeje koji još nije pao pod rimsku kontrolu), i ne manje od 10.000 ratnika Simona Ben Jonasa iz Galileje.
Stanje u gradu je brzo postalo kritično, ne samo zbog nejedinstva vojnih zapovjednika već i zbog toga što su se u to vrijeme u Jerusalemu nalazili hodočasnici iz čitave okoline. Hodočasnici ne žele da pomjere praznik Hasmonereja, uprkos ratnom stanju i opasnosti koja prijeti.

Opsada i zauzimanje Jerusalema

U aprilu 70. Rimljani uspostavljaju totalnu opsadu grada, koji mogu napasti samo iz pravca sjevera i zapada, dok su ostale strane zaštićene neprohodnim kanjonima. Deseta, dvanaesta i petnaesta legija zauzimaju položaje sa kojih katapultima nanose velika razaranja zaštitnim utvrdama. Deseta legija se nalazi na ‘Uljnom brdu’.
Nakon 15 dana Rimljani su uspjeli da probiju treći (vanjski) zid i da zauzmu Novi grad (Bezetha). Jevrejski branioci se povlače iza drugog zaštitnog zida. Nakon sljedeća 4 dana pada i drugi (srednji) zid, a rimske trupe zatrpavaju kanale koji se nalaze pred prvim odbrambenim zidom. Jedinice pod komandom Titusa prave četiri pokretne rampe kojima dolaze do utvrde Antonia u blizini hrama, međutim, Jevrejima polazi za rukom da ih unište. Titus dalje naređuje da se grad izolira branom ukupnog obima 7 km i da se naprave sljedeće dvije rampe, također u blizini utvrde Antonia.

Nakon nekoliko neuspješnih napada, Rimljani prodiru u hram i spaljuju ga. Stari grad zauzimaju nakon sljedećih 18 dana provedenih u potrebnim pripremama, a posljednji branioci se predaju.
Desetog augusta Titus ulazi u Jerusalem, preostale građevine se ruše, a preživjeli masakriraju i porobljavaju. Ben Levi se doživotno zatvara, a nad Simonom se izvršava smrtna kazna.
Od glamuroznih utvrda ostala su samo tri tornja i jedan dio zida. Titus plovi za Caesareu, s bogatim ratnim plijenom i zarobljenicima, a rimske vlasti planiraju zauzimanje posljednjih ustaničkih utvrđenja.

Masada (73.)

Poslije osvajanja Jerusalema i glavnih ustaničkih uporišta Herodiuma i Maherusa, jevrejski pobunjenici su u svojim rukama držali samo još utvrdu Masada. Utvrda se nalazi u blizini Mrtvog mora, na brdu visine 500 metara koje su okruživale nepristupačne litice i kanjoni. Samo područje unutar utvrde je plodno, ima dosta razervoara s vodom a ostave su pune hrane. U oružarnicama ima oružja za 10.000 ljudi, pored toga raspolaže se sa dovoljno metala za proizvodnju i popravke oružja. U utvrdi se nalaze pripadnici radikalne jevrejske zajednice „Sirijci“, njih oko 1.000 pod zapovjedništvom Eleasara. Na putu prema Masadi maršira deseta legija pod komandom Flavius Silva. On naređuje gradnju zida oko utvrde na visoravni, kojim želi da izoluje utvrdu, i uz pomoć zemljanih „talasa“ gradi kosu površinu preko koje želi da dođe do samog utvrđenja. Preko te zemljane kosine prebacuju pokretni toranj širok i visok 25 m, obložen metalnim pločama. Na tornju su također katapulti, koji imaju zadatak da branioce primoraju da budu u stalnom zaklonu. Pored tornja, na rampu je prebačen i uređaj za probijanje jakih zidova. Sudbina branioca u Masadi je zapečaćena i prije nego padnu u ruke kao zarobljenici, ili još gore kao robovi, Eleasar svojim vojnicima preporučuje samoubistvo. Zajednica donosi odluku da njih deset pobiju sve ostale, a na kraju da izvrše samoubistvo. Poslednji preživjeli treba da zapali sve što je ostalo prije nego što se ubije. Međutim, hrana ostaje netaknuta; Rimljani trebaju ovim činom da znaju da se kolektivno samoubistvo nije desilo zbog nestašice hrane. Sljedećeg jutra legionari preko rampe ulaze u zapaljenu utvrdu i tamo pronalaze dvije preživjele žene koje su se sakrile i uspjele da spase i svoju djecu.

Strategije Jevrejskog ustanka

Kada je u pitanju Jevrejski ustanak protiv Rimljana, može se zapaziti jedan vrlo važan detalj. Naime, za razliku od svih porobljenih naroda, Jevreji i nakon predaje javnih struktura i ustanova pobjednicima nastavljaju borbu protiv okupatora, što je Rimljanima bilo novo i strano. Jevrejski ustanak se vodio svim mogućim načinima i sredstvima. Posebnost je i u tome što pripadnost monoteističkoj religiji stvara poseban osjećaj nacionalnog identiteta po kojem se njeni pripadnici prepoznaju, i na osnovu čega su bili spremni na jedan totalni rat. Naprimjer, od pasivnog otpora protiv vlasti pa do javnih demonstracija, od napada protiv predstavnika cara pa do oružanih napada na skladišta oružja i na garnizone rimske vojske, od korupcije prema guverneru do prebjega Celotima u brda i u pustinje, od kidnapovanja bogatijih radi otkupnine ili da bi se pustili politički zatvorenici, pa do ubistava Rimljana ili jevrejskih kolaboratera. Jevreji su sebi stvarali iluzije da će im se u ustanku pridružiti i Partheri. Međutim, u to vrijeme je moć Parthera bila u opadanju i oni su iskoristili jevrejski pokret za sopstvenu korist. Na žilavi otpor Jevreja, Rimljani odgovaraju krajnjom brutalnošću, i može se reći da su od svih porobljenih naroda jedino Jevreji rizikovali da kao narod budu totalno uništeni.

Bedr (624.)

Sukobi, pa čak i ratovi spadaju u historiju raznih naroda i religija. 622. godine (po Isau, a. s.), u godini hidžre, posljednji Allahov, s.w.t., Poslanik Muhamed, s.a.v.s., zajedno sa Ebu Bekrom, r. a. i vodičem napušta Mekku i odlaze u pravcu Jesriba. Nakon njihovog dolaska, Jesrib dobija naziv Medina što u prijevodu s arapskog znači (Poslanikov) Grad.
Nužnost za prehranom stanovnika grada Medine, kao i sve veće razlike između muslimana i pripadnika raznih politeističkih religija (mušrika), završava u nadolazećoj konfrontaciji.
Veliki karavan Abu Sufjana, jednog od kurejšijskih vođa, prijeti da padne u ruke Muhameda, s.a.v.s., i muslimana. Nakon što je primijetio da su mu šanse protiv muslimana slabe, on prebacuje karavan u Mekku, i tamo postaje jedan od organizatora pohoda protiv muslimana Medine. Mekkanska (mušrička) vojska sa oko 1.000 ratnika upućuje se u pravcu Medine i dolaze do pred Bedr, do kojeg su muslimani već prije stigli i zauzeli bunare, a ostatak zatrpali, što im daje dodatnu prednost.
Trojica mušričkih ratnika približavaju se muslimanskim borcima i izazivaju ih na dvoboj. Na izazov odgovaraju trojica Medinlija (Ensarija), što mušrici odbijaju i traže nekog od muhadžira. Na Poslanikovu, s.a.v.s., naredbu istupaju hazreti Hamza, r.a., Poslanikov, s.a.v.s., amidža, hazreti Alija, r.a., Poslanikov, s.a.v.s., rođak i zet, i ashab Ebu Ubejde, r.a., i završavaju borbe u svoju korist, s tim da je Ebu Ubejde, r.a., bio teško ranjen i nakon nekoliko dana je preselio. Dolazi do sljedećih dvoboja iz kojih se razvija bitka.
Iako su muslimani pod zapovjedništvom poslednjeg Allahovog, s.w.t. Poslanika Muhameda, s.a.v.s, brojali samo trećinu od broja mušričkih boraca, porazili su združene mušričke snage i odnijeli veoma važnu pobjedu.
Pobjeda na Bedru pokazuje da Muhamed, s.a.v.s., njie bio samo vjerski vođa, nego da ima karakteristike jedne karizmatične ličnosti.

Carigrad (717.)

Pojavom islama Arapi izlaze iz granica svojih domovina. Oni osvajaju Siriju i Perziju i zauzimaju Aleksandriju u Egiptu. Zatim opremaju flotu kojom napadaju brodove iz Carigrada, ostrva u Egejskom moru, i sam glavni grad Bizantije, Carigrad.
U julu 717. počinje pohod, opremljen jednom flotom i velikom vojskom pod komandom Maslama koji je bio Sulejmanov brat (Halifa od Damaska), na Carigrad. Jedan dio vojske se nalazi kod Adrianopela, u pripravnosti, da bio mogao da zaustavi mogući napad Bugara, koji su komšije i saveznici Bizantinaca, a drugi dio vojske opsjeda grad. Flota blokira Bosfor i Dardanele: grad je odsječen.
U carigradskoj luci se nalaze mnogobrojni brodovi opremljeni cijevima pomoću kojih se može da ispaljuje zapaljivo i ljepljivo gorivo, desecima metara daleko, u Evropi poznato kao “Grčka vatra”.
Car Leo treći od Izaurije, kojeg je vrijeme služilo (tri mjeseca je snijeg prekrivao zonu opsjedanja), uspijeva da potisne muslimansku vojsku nazad, desetkujući njihovu flotu i porazivši vojsku. On poziva Bugare u pomoć, i u godini poslije s pojačanjem od 22.000 vojnika, potiskuje muslimansku vojsku nazad s poluostrva.
Prvi veliki pokušaj muslimanskog prodora je zaustavljen. Evropa je spašena, ali ostaje stoljećima izolirana i zatvorena u sebe.

Prijevod s njemačkog: Edin Mešanović