Bosni je Sutorina nelegalno oduzeta, Crna Gora treba vratiti taj izlaz BiH na more!

Bečki kongres sazvan na inicijativu velikih sila: Rusije, Engleske, Austrije i Pruske, nekoliko mjeseci poslije Napoleonovog poraza u ratu s velikim silama, zasije-dao je od novembra 1814. do juna 1815. Na Kongresu su velike sile izvršile novu podjelu Evrope vraćanjem starih granica i vladara koji su bili zbačeni za vrijeme Napoleona.

Turska je odlukom Bečkog kongresa zadržala Neum-Klek i Sutorinu kao zemljouze koji su spajali Bosanski pašaluk s morem. Ova dva izlaza Bosne i Hercegovine na more plijenila su posebno pažnju Austrije, u prvom redu, radi povezivanja dijelova bivše Mletačke republike kopnenim putem.

Vlasništvo Neum-Kleka i Sutorine posebno je istraživao Mustafa Begić u svome radu Zemljovlasnici Bosne i otkrio da je Austrija angažovala pukovnika Bernarda Kabogu da premjeri i popiše zemljište u ovim dvjema enklavama i procijeni njihovu vrijednost. U području Kleka popisao je sela Duži, Vranjevo, Neum, Rudež, Dino Polje i Klek Vlasnici zemljišnih parcela bili su: Mahmut Tosović iz počiteljske kapetanije, Lugović beg iz Nevesinja, Lizja beg i Tupac beg iz Mostara, Mehmed Bašić, Šćiarić aga i Rizvanbegović beg iz Stočar za područje Sutorine je popisao sedam manjih naseljenih mjesta: Njivice, Zvinja, Špulje, Čenić, Sdozi, Ščepašćevid i Prijevor. Vlasnici zemljišnih parcela bili su: Hasanbeg Resulbegović, Hadžija, Cvitić, Arslan Agišić, Salimić, Dizdarević, Hadži-paša Alijagić, Kurtović i Omeragić svi iz Trebinja. Pukovnik Bernard Kaboga procijenio je vrijednost zemljišta enklava Sutorine i Kleka na 17.400 dukata.

Pošto Turska nije bila zainteresirana da Austriji preda na upravu ove enklave, Turska je ostala suverena na ovim teritorijama sve vrijeme do odluke Berlinskog kongresa 1878. godine da se uprava nad Bosnom i Hercegovinom preda Austro-Ugarskoj monarhiji.

Oduzimanje Sutorine

Sa enklavama Sutorine i Neum-Kleka Bosna i Hercegovina je 1. decembra 1918. godine ušla u sastav Kraljevine SHS odnosno Kraljevine Jugoslavije. Kraljevina Jugoslavija 1929. godine je podijeljena u devet banovina, a bosanskohercegovački teritorij iz 1918., s kojim je ona ušla u Jugoslaviju, podijeljen je u četiri banovine: Vrbasku, Drinsku, Primorsku i Zetsku. U primorsku banovinu sa sjedištem u Splitu ušla je enklava Neum-Klek, a u Zetsku, sa sjedištem u Cetinju, ušao je srez Trebinje sa enklavom Sutorina.

Finansijskim zakonom za 1936/37. godinu {Službene novine Kraljevine Jugoslavije, broj 75-XVII, sreda, 1. april 1936.) stavom 2. paragrafa 50, ovlašten je Ministar unutrašnjih poslova “da u roku od 6 meseci po stupanju na snagu Zakona može po odobrenju Ministarskog saveta svojom Uredbom sa zakonskom snagom vršiti obrazovanje i promene područja, granica i sedišta srezova shodno čl. 50. i 51. Zakona o unutrašnjoj upravi, ne dirajući u granice banovina’.’ Postupajući po ovom Zakonu ministar unutrašnjih poslova donio je svoju Uredbu 25. septembra 1936. godine: “Na osnovu stava 2 paragrafa 50 Finansijskog zakona za 1936/37. godinu a po odobrenju Ministarskog saveta propisujem Uredbu o promeni područja u Zetskoj banovini; član 4. Opština primorska izdvaja se iz Sreza trebinjskog i pripaja Srezu bokoko-torskom u sastav Sreske ispostave u Herceg Novom.” Ova uredba stupila je na snagu 25. septembra 1936. objavom u tadašnjim Službenim novinama. Ministar finansija dalje propisuje: “Da bi se stanje u katastru zemljišta podudaralo sa stanjem u političko-upravnom i poreskom pogledu, na osnovu paragrafa 32 Zakona o organizaciji finansijske uprave rešavam da se u katastarskom pogledu Opština primorska, koju sačinjavaju katastarske opštine Kruševica i Sutorina, izdvoji iz područja Katastarske uprave u Trebinju i pripoji području Katastarske uprave u Kotoru” (Službene novine Kraljevine Jugoslavije, 1937, Broj 54-XVTI, sreda, 10. mart, u Beogradu).

Na sjednici Vlade NR Bosne i Hercegovine 31. maja 1946. godine posljednja tačka dnevnog reda pod brojem 16 glasila je: “Pitanje prenosa katastarskih knjiga Kruševice iz Trebinja” koju je obrazložio tadašnji ministar pravde dr. Hamdija Ćemerlić. Evo tog zapisnika: “Zapisnik (sa) sjednice “Vlade održane 31. maja 1946. godine u 16 časova. Sjednici su prisustvovali svi ministri sem drugova Đure Pucara i Osmana Karabegovića. Predsjednik (Rodoljub Čolaković – op. aut.) otvara sjednicu i predlaže sljedeći dnevni red: Pitanje prenosa katastarskih knjiga Kruševice iz Trebinja. Ministar (Hamdija) Ćemerlić postavlja pitanje da li da se daju crnogorskoj Vladi knjige kruševljanske opštine koja je izdvojena iz sastava trebinjskog sreza i pripojena srezu Herceg Novi. Poslije diskusije u kojoj su učestvovali drugovi: (Hamdija) Ćemerlić, (Vlado) Šegrt, (Novak) Mastilović, (Avdo) Humo i (Uglješa) Danilović zaključuje se da ministar (Vlado) Šegrt vidi raspoloženje naroda i referiše na sjednici.”

Kako vratiti Sutorinu

U članu 13. Ustava NR Bosne i Hercegovine od 31. decembra 1946. godine piše: “Granice Narodne republike Bosne i Hercegovine ne mogu se mijenjati bez pristanka Narodne republike Bosne i Hercegovine.”

U članu 12. Ustava Federativne narodne republike Jugoslavije od 31. 1. 1946. piše: “Razgraničenja između narodnih republika vrši Narodna skupština FNRJ.”

Nije poznato da su ZAVNOBiH ili AVNOJ do donošenja Ustava FNRJ i Ustava NR BiH odlučivali o promjeni granica između BiH i Crne Gore. Također, nije poznato da se o vraćanju Opštine primorska u Srez trebinjski odlučivalo u skladu sa gore navedenim ustavnim odredbama.

Općina primorska kao sastavni dio sreza Trebinje u okviru Zetske banovine priključena je bokokotorskom Srezu 1936/37. godine unutar banovine, što ne znači da je time priključena Crnoj Gori, jer tada Crne Gore nije ni bilo kao zasebne političke jedinice.

Uredbe sa zakonskom snagom starojugoslovenske vlade i njenih ministara nisu mogle zamijeniti politička predstavnička tijela NR Crne Gore i NR Bosne i Hercegovine u konačnom rješavanju toga teritorijalnog pitanja, jer su po Odluci AVNOJ-a svi propisi Kraljevine Jugoslavije doneseni do 6. aprila 1941. godine podlijegali preispitivanju.

S obzirom da je Općina primorska na neustavan način inkorporirana u državni teritorij Crne Gore, bit će neophodno da Bosna i Hercegovina vrati katastarske općine Sutorinu i Kruševicu u sastav katastra bosanskohercegovačkog teritorija s kojim je ona ušla u sastav Kraljevine SHS-a 1. decembra 1918. godine, sa granicama koje je imala u vrijeme Austro-Ugarske uprave od 1878. do 1918. godine, podnošenjem tužbe pred Međunarodnim sudom pravde u Haagu, prije nego što sa Crnom Gorom potpiše akt o granici.

(doznajemocom)