Kada je
prošlog mjeseca objavio da će Nobelovu nagradu za mir dati Baracku
Obami, Nobelov komitet je pohvalio predsjednika za njegove napore oko
klimatskih promjena. Također je rekao u svom saopćenju da sa Obamom na
dužnosti “multilateralna diplomatija je povratila ključnu poziciju” te
da su “dijalog i pregovori” poželjni instrumenti za rješavanje sukoba.
Ova
pohvala stvara zabrinutost za mnoge posmatrače, uključujući mene, koji
vjeruju u američku posebnost, i koji se slažu sa bivšom državnom
tajnicom Madeline Albright da smo mi “nezamjenjiva nacija.” Očuvanje i
odbrana naših vrijednosti kod kuće i njihova promocija vani su ključni
za zaštitu naših nacionalnih interesa.
Drugi, pogotovo kritičari
američke intervencije u Iraku, se ne slažu i smatraju dobrodošlom
popravku onog što smatraju žarom i pretjerivanjima Bushove
administracije. Bez obzira gdje stojite po ovom pitanju, trebalo bi
biti jasno da multilateralizam nije uvijek najbolji pristup i da ideja
da su Sjedinjene Države samo jedna od mnogih jednakih nacija ne uzima u
obzir jedinstvenu ulogu koju SAD može igrati u svjetskim odnosima.
To
nigdje nije jasnije nego u Bosni gdje su se u ranim devedesetim jedna
zemlja i njen narod našli pod napadom i na rubu uništenja. Kako se
stanje pogoršavalo, SAD se kolebala i Evropa je imala monopol nad
krizom.
Govoreći o Evropskoj uniji, ministar vanjskih poslova
Luksemburga je obznanio da je “vrijeme Evrope stiglo.” Nažalost, to je
bilo vrijeme pasivnosti i neintervencije, koje se pretvorilo u godine
klanja i najgoreg genocida u Evropi od Drugog svjestkog rata.
Pokolj
se završio tek kada su SAD predvodile NATO-ovu vojnu kampanju da
zaustave nasilje. Bosni danas opet prijeti opasnost. Ovaj put tu
opasnost ne predstavljaju brutalnost i neposrednost genocida. Radi se o
suptilnijoj prijetnji: prijetnji da država bude oslabljena do te mjere
da se raspadne; da njen narod ostane u separatističkim, monoetničnim
enklavama; da izgubi sve nade za demokratski razvoj; te da ovjeri
ultranacionalizam.
Ovo se ne dešava na ratištima, već za
pregovaračkim stolom. Dešava se jer, umjesto da ojačaju ovlasti države
i uvuku konfliktne bosanske Srbe nazad u bosansku državu, predstavnici
Evropske unije predvođeni glavnim pregovaračem Carlom Bildtom vraćaju
unazad segmente Daytonskog sporazuma koji je zaustavio troipogodišnji
rat i koji je podijelio zemlju.
Prijedlog na kom predstavnici SAD-a i Evrope rade, te koji je nedavno predočen bosanskim strankama, je prepreden iz dva razloga.
Prvo,
predlaže da se gotovo sva državna imovina pokloni etnički zasnovanim
entitetima. Ovo bi oslabilo državu i ojačalo ove entitete. Slobodan
Milošević, organizator bosanskog genocida, je tražio upravo to u
Daytonu, ali je bio odbijen.
Drugo, prijedlog zadržava
entitetsko glasanje – odredbu Daytonskog sporazuma koja daje moć
srpskoj parlamentarnoj manjini od 22 posto da stavi veto na sve u
Parlamentu što oni smatraju protivnim “entitetskom interesu”. Korišteno
od strane Srba stotine puta, ovaj veto je onemogućio Bosni da usvoji
osnovne zakone koji regulišu privredu, pa čak i prikupljanje poreza.
U
svom Izvještaju o napretku Bosne od 14. oktobra, Evropska komisija je
označila entitetsko glasanje kao ključnu prepreku razvoju Bosne. Ipak,
evropski pregovarači u Sarajevu ne ulažu nimalo napora da ga ukinu ili
reformišu.
Na zaprepaštenje mnogih Bosanaca, SAD podržavaju
evropski plan. Kao mnogi širom svijeta, Bosanci gledaju u Obamu sa
velikom nadom. Napokon, njegov potpredsjednik, Joe Biden, je zagovarao
uklanjanje Miloševića tokom devedesetih. Novi državni sekretar je
Hillary Clinton. Njen suprug, predsjednik Bill Clinton, je intervenisao
da zaustavi pokolj u Bosni. Jedan od specijalnih izaslanika Obame je
Richard Holbrooke, stari diplomata koji zna Bosnu bolje nego skoro bilo
ko drugi.
Bosanci se nadaju da će nakon godina sporih reformi u
njihovoj zemlji ovi iskusni zvaničnici poduzeti hrabre korake da
normalizuju bosansku državu i stabilizuju region. Umjesto toga, Obamina
administracija se pridružuje Evropljanima sa planom koji čini upravo
suprotno. Bijela kuća izgleda kao da misli da bi jačanje srpskog
entiteta umanjilo mogućnost bosanskih Srba da napuste Bosnu i/ili
postanu dio velike Srbije. Međutim, to bi samo odvažilo srpske
separatiste.
Trenutni paket reformi bi opravdao srpskog vođu
Milorada Dodika i njegovu dugogodišnju nacionalističku kampanju da
oslabi i potkopa državu Bosnu i prizove dalju nestabilnost. Nakon što
je već jednom spašena sa ruba propasti od strane SAD-a, Bosni je sada
prijeko potrebna još jedna principijelna opredijeljenost za opstanak i
prosperitet demokratske države.
Ja bodrim Obaminu administraciju
da to ne žrtvuje radi multilateralizma, dijaloga ili drugih takvih
načela. Bez obnavljanja američkog vodstva, Evropljani bi mogli zadati
konačni udarac bosanskoj Državi.
senator Robert Dole
Avaz