Promjena Kible (Nezim Halilović Muderris)

Braćo i sestre u islamu! Danas 12. ša’bana 1426. godine po hidžri, što odgovara 16. septembru 2005. godine po Isau a.s., u povodu sjećanja na događaj promjene kible, koji se desio u mjesecu ša’banu, druge godine po hidžri, hutbu sam naslovio sa «Promjena kible».

Muhammed s.a.v.s. je nakon hidžre, iz Meke u Medinu bio potišten i uznemiren, što se Kaba i Mekka nalaze u rukama idolopoklonika,  te je žudio za Kabom, želeći da ona bude kiblom muslimana.

Okretanje muslimana u namazu prema Bejtu-l-Makdisu, je bila praksa sljebenika Knjige (Jevreja i Kršćana), tako da su Jevreji provocirali muslimane, govoreći im kako muslimani nemaju u što da pozovu Jevreje, pa čak slijede i njihovu kiblu, te da je samim time jevrejska vjera prava vjera, da je njihova kibla i kibla muslimana. Okretanje muslimana spram Kudsa je bila naredba Gospodara svjetova, koja nije izrečena Kur’anskim tekstom, nego vahjom, da bi nakon toga došla precizna Kur’anska naredba, koja ostaje konačnom, a ona podrazumijeva okretanje prema Kabi.

Allah dž.š. objavljivanjem 144. ajeta Sure El-Bekare, obveseljava Poslanika s.a.v.s. i nagovještava mu skori dolazak u Meku:

قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ (سورة البقرة: 144)

Vidimo Mi kako sa žudnjom bacaš pogled prema nebu i Mi ćemo sigurno učiniti da se okreneš prema strani koju ti želiš. Okreni zato lice svoje prema Mesdžudu-l-Haramu! I ma gdje bili, okrenite lica svoja na tu stranu. Oni kojima je data Knjiga sigurno znaju da je to istina od Gospodara njihova – a Allah motri na ono što oni rade.  (Suret-l-Bekare: 144)

O događaju promjene Kible, govore i 142. i 143. ajet Sure El-Bekare:

سَيَقُولُ السُّفَهَاءُ مِنْ النَّاسِ مَا وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمْ الَّتِي كَانُوا عَلَيْهَا قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ(142) وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُم ْإِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَحِيمٌ(143( (سورة البقرة: 142- 143)

Neki ljudi kratke pameti će reći: Šta ih je odvratilo od kible njihove, prema kojoj su se okretali? Reci: Allahov je Istok i Zapad: On ukazuje na pravi put onome kome On hoće. (142) I tako smo vas učinili srednjim ummetom, da budete svjedoci protiv ostalih ljudi i da Poslanik (s.a.v.s.) bude svjedok protiv vas. I Mi smo promijenili Kiblu prema kojoj si se prije okretao samo zato da bismo ukazali na one koji će slijediti Poslanika (s.a.v.s.) i na one koji će se stopama svojim vratiti – nekima je to bilo doista teško, ali ne i onima kojima je Allah ukazao na pravi put. Allah neće dopustiti da propadne vaš iman. – A Allah je prema ljudima zaista vrlo Blag i Milostiv.(143) (Suretu-l-Bekare:142 – 143)

Allah dž.š. naređuje muslimanima da promijene Kiblu, 16 mjeseci nakon hidžre. Do tog trenutka muslimani su se okretali prema Mesdžidu-l-Aksau. To je ujedno bio nagovještaj muslimanima da će se uz Allahovu dž.š. pomoć ponovo vratiti u Meku, jer se hidžra muslimana završava njihovim povratkom na prostore sa kojih su protjerani, kao što je to bio slučaj i sa ashabima Muhammeda s.a.v.s..

I naša hidžra braćo i sestre, će biti potpuna tek onda kada se svaki protjerani Bošnjak bude slobodno vratio na svoj kućni prag, kultivisao svoje imanje i punim plućima udahnuo havu, koje nigdje na drugom mjestu nema takve. Zato u ovim danima, u kojima se sjećamo događaja promjene Kible, u kojima zrije voće, obiđimo te naše zapuštane voćnjake, u kojima je i pored našeg nemara, Allah dž.š. dao da rađa voće najraznovrsnijih vrsta, da sličnog ne možemo kupiti na pijacama. Bojmo se Allaha dž.š. i ne dozvolimo da te Allahove dž.š. blagodati propadaju, već ih uberimo za: nas, naše porodice, rodbinu i komšije! Ali u isto vrijeme donesimo čvrstu odluku da ćemo stabla voćaka, koja su sađena rukama naših dobrih predaka, na jesen ili proljeće: okresati, okrečiti i okopati u nadi da će njihovi plodovi narednih godina inša-Allah biti još bolji.

O događaju promjene Kible, govori El-Berra’ r.a., na slijedeći način:

عَنِ الْبَرَّاءِ رَضِىَ اللَّهُ عَنُهُ، أَنَّ النَّبِىَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ صَلَّى إِلَى بَيْتِ الْمَقْدِسِ سِتَّةَ عَشَرَ شَهْرًا، أَوْ سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْرًا، وَ كَانَ يُعْجِبُهُ أَنْ تَكُونَ قِبْلَتُهُ قِبَلَ الْبَيْتِ، وَ أَنَّهُ أَوَّلَ صّلاَةٍ صَلاَّهَا صَلاَةُ الْعَصْرِ، صَلَّى مَعَهُ قَوْمٌ فَخَرَجَ رَجُلٌ مِمَّنْ كَانَ يُصَلِّى مَعَهُ فَمَرَّ عَلَى أَهْلِ الْمَسْجِدِ وَ هُمْ رَاكِعُونَ، قَالَ: اُشْهِدُ بِاللَّهِ لَقَدْ صَلَّيْتُ مَعَ النَّبِىِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ قِبَلَ مَكَّةَ، فَدَارُوأ كَمَا هُمْ قِبَلَ الْبَيْتِ…

Prenosi El-Berra’ r.a., da je Poslanik s.a.v.s. klanjao okrećući se prema Bejtu-l-Makdisu, šesnaest ili sedamnaest mjeseci, a želio je da njegova kibla bude spram Kabe, pa je prvi namaz koji je klanjao (cio) spram Kabe ikindija namaz, a sa njime je klanjao jedan broj ashaba, pa je jedan od njih prošao pored mesdžida dok su ovi bili na rukuu, pa je rekao: Allah mi je svjedok, da sam klanjao sa Poslanikom s.a.v.s. u pravcu Kabe, pa su se svi okrenuli prema Kabi!”

Poslanik s.a.v.s. je klanjao u mesdžidu Beni Seleme, podne namaz kada mu je došla Objava da se okrene u pravcu Kabe, pa je po tome ovaj mesdžid dobio naziv “Mesdžidu-l-Kibletejn” (Mesdžid sa dvije kible).

Poslanik s.a.v.s. je mjesec ša’ban, u kojem se desila promjena Kible obilježavao postom, o čemu govore slijedeće predaje:

عَنْ أَبِي سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ سَأَلْتُ عَائِشَةَ رَضِي اللَّه عَنْهَا عَنْ صِيَامِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَتْ: كَانَ يَصُومُ حَتَّى نَقُولَ قَدْ صَامَ وَيُفْطِرُ حَتَّى نَقُولَ قَدْ أَفْطَرَ وَلَمْ أَرَهُ صَائِمًا مِنْ شَهْرٍ قَطُّ أَكْثَرَ مِنْ صِيَامِهِ مِنْ شَعْبَانَ. كَانَ يَصُومُ شَعْبَانَ كُلَّهُ. كَانَ يَصُومُ شَعْبَانَ إِلاَّ قَلِيلًا. (مسلم)

Prenosi Ebi Seleme r.a., da je upitana Aiša r.a. o postu Poslanika s.a.v.s., pa je kazala: “On je postio toliko da bi kazali da neprekidno posti i mrsio bi dok ne bi kazali da ne posti (nafile). Nisam ga nikada više vidjela da posti od mjeseca ša’bana. Postio je cijeli ša’ban. Postio je ša’ban osim nekoliko dana!” (Muslim)

U drugoj predaji stoji:

عَنْ أَبِي سَلَمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ عَائِشَةَ رَضِي اللَّه عَنْهَا حَدَّثَتْهُ، فَقَالَتْ: لَمْ يَكُنِ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَصُومُ شَهْرًا أَكْثَرَ مِنْ شَعْبَانَ فَإِنَّهُ كَانَ يَصُومُ شَعْبَانَ كُلَّهُ وَكَانَ يَقُولُ خُذُوا مِنَ الْعَمَلِ مَا تُطِيقُونَ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا وَأَحَبُّ الصَّلَاةِ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَا دُووِمَ عَلَيْهِ وَإِنْ قَلَّتْ وَكَانَ إِذَا صَلَّى صَلَاةً دَاوَمَ عَلَيْهَا. (بخاري)

Prenosi Ebu Seleme da je Aiša r.a.  rekla: Niti u jednom mjesecu Poslanik s.a.v.s. nije više postio od ša’bana (mimo ramazana) i postio ga je cijelog. Govorio je: Činite onoliko koliko možete, jer Allahu neće dosaditi (ibadet) dok vama ne dosadi. Najdraži namaz za Poslanika s.a.v.s. je bio onaj koji je činio stalno, makar ne bio prevelik i kada bi klanjao namaz (nafilu) to bi redovno činio! (Buharija)

I slijedeći hadis svjedoči važnost mjeseca ša’bana:

عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، لَمْ أَرَكَ تَصُومُ شَهْراً مِنَ الشُّهُورِ مَا تَصُومُ مِنْ شَعْبَانَ؟ قَالَ: ذَاكَ شَهْرٌ يَغْفِلُ النَّاسُ عَنْهُ، بَيْنَ رَجَبَ وَ رَمَضَانَ، وَ هُوَ شَهْر تُرْفَعُ فِيهِ الْأَعْمَالُ إِلىَ رَبِّ الْعَالَمِينَ، فَأُحِبُّ أَنْ يُرْفَعَ عَمَليِ وَ أَنَا صَائِمٌ. (أحمد)

Prenosi Usama bin Zejd r.a. da je rekao: «O Allahov Poslaniče, nisam te vidio da više postiš u bilo kojem mjesecu, od ša’bana?» Rekao je: «To je mjesec, koji zanemaruju ljudi, koji je između redžepa i ramazana. To je mjesec u kojem se Gospodaru svjetova uzdižu djela, pa volim da se moja djela uzdignu, dok postim.» (Ahmed)

Braćo i sestre! U naredna tri dana su bijeli dani, a Poslanik s.a.v.s. je postio bijele dane (13., 14. i 15. dan hidžretskog mjeseca)! Oživimo i na taj način sunnet Poslanika s.a.v.s. i ujedno se pripremajmo za mubarek ramazan!

Braćo i sestre! Neka nas događaj promjene kible opomene na to da je Kaba, kao Kibla muslimana, nepromijenjena do Sudnjega dana! Preispitajmo se u kom pravcu se zaista okrećemo i je li naša kibla uistinu Kaba ili nešto drugo!!!

Gospodaru, pomozi našoj braći u: Palestini, Čečeniji, Kašmiru, Avganistanu, Iraku, Iranu, Sudanu, Siriji, Libanu i na svakom drugom mjestu, gdje su muslimani izloženi napadima, porazi i ponizi agresore, žestokom dunjalučkom i ahiretskom kaznom, učini da nam Kaba bude istinska kibla i orjentir u našim životima, popravi naše stanje, učvrsti naše vjerovanje, budi nam Milostiv na Sudnjem danu i uvedi nas u obećane džennete u društvu sa: poslanicima, šehidima i sa dobrim ljudima!

Sarajevo: 12. ša’ban 1426.h. / 16. septembar 2005.g. 

Hutba: Džamija Kralj Fahd                                              
Nezim Halilović Muderris