Zabilježili su imami Ebu Davud, Nesai i Ibn Madže[1] od Ijjasa b. Ebu Remele eš-Šami, rahimehullah, da je rekao: Čuo sam nekog čovjeka[2] kad je pitao Zejda b. Erkama: ‘Dali si doživio da se u doba Poslanika, salallahu alejhi ve sellem, podudare Bajram i džuma u jednom danu?’ ‘Da’ odgovorio je! ‘Kako je u tom slučaju postupio?’ upita ponovo.
Klanjao je Bajram, zatim se je vratio (sa Bajrama) zatim je dao olakšicu da se ne mora klanjati džuma, i još je rekao:”Ko hoće da klanja-neka klanja. [3]
Ebu Davud I Ibn Madže bilježe od Ibn Abbasa,[4] radijellahu anhuma, da je Poslanik, salallahu alejhi ve sellem rekao: Dva blagdana su se podudarila u jednome danu pa ko hoće klanjanje Bajrama će mu zamijenti džumu, a mi će mo je klanjati, inšAllah![5]
Ibn Madže je zabilježio gotovo identičnu predaju od Ibn Omera[6], a Ebu Davud od Ebu Hurejre[7].
Zanimljivo je spomenuti odnos Ibn Zubejra, radijellahu anhuma, prema ovome hadisu i ovoj meseli. Naime, Ebu Davud bilježi svojim lancem prenosilaca, od Ata Ibn Ebu Rebaha, rahimehullah, da je rekao: Ibn Zubejr nam je predvodio Bajram-namaz početkom dana, a bio je petak, zatim smo, kada je nastupilo vrijeme džume namaza, otišli da klanjamo, međutim, on nije izašao da nas predvodi pa smo mi pojedinačno klanjali.
U to vrijeme Ibn Abbas, radijellahu anhuma, je bio u Taifu, pa kada je došao spomenuli smo mu taj događaj, a on je na to rekao: Postupio je po sunnetu! [8]
Ata, rahimehullah, u vezi sa ovim slučajem iznosi više detalja u jednoj drugoj verziji: U doba Ibn Zubejra, radijellahu anhuma, desio se ramazanski Bajram u petak i tom prilikom je on rekao: Dva blagdana su se podudarila u jednome danu’ pa ih je klanjao izutra spojeno u dva rekata. Poslije toga nije klanjao ništa više sve do do ikindije.[9]
Analiza navedenih hadisa:
Stepen vjerodostojnosti:
Što se tiče stepena ispravnosti gore navedenih hadisa Šejh Abdul-Kadir Arnat, rahimehullah, iznosi određene kritike na lanac prenosilaca hadisa Ijjasa, ali kaže da se isti hadis jača drugim hadisima zabilježenim na ovu temu, dok šejh Albani, rahimehullah, kratko ocjenjuje hadis kao sahih-autentičan. Također, gore spomenuti hadis od Ibn Omera i Ebu Hurejre, radijellahu anhum, šejh Abdul-Kadir, rahimehullah ocjenjuje kao hasen. Šejh Albani, rahimehullah, za gore navedene hadise kaže da su autentični, osim za onaj onaj od Ibn Omera, gdje kaže da je autentičan jačanjem identičnim hadisom zabilježenim od Ibn Abbasa.(sahih bima kablehu)
Predhodnici su imali određene prigovore oko njihove vjerodostojnosti. Npr. Imam Ibn Hazm, rahimehullah, koji u svome djelu El-Muhala tvrdi da nijedan od hadisa ili predaja uopće na ovu temu nije ispravan.
Zapažanja iz navedenih hadisa:
1.U navedenim hadisima je jasno istaknuto da je Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve sellem, klanjao džumu i pored toga što je klanjao Bajram-namaz. To se vidi iz njegove najave:… a mi će mo je (džumu) klanjati, inšAllah!
2. Poslanik, salalahu aleji ve sellem, je dao olakšicu nedolaženja na džumu. Ko hoće da klanja-neka klanja,a ko hoće klanjanje Bajrama će mu zamijenti džumu.
3. Neki ashabi, kao što je Ibn Zubejr, Muavija, su koristili i odobravali ovu olakšicu. Ako uzmemo u obzir da je Muavija, radijellahu anhu, bio namjesnik Šama, možemo konstatovati da je tako rađeno u provinciji Šama.Također, Ibn Zubejr, radijellahu anhuma, je bio halifa u Mekki pa je ova praksa proširena i u Mekki.
4. Ibn Abbas, radijellahu anhuma, se složio sa ovakom praksom Abdullaha b. Zubejra. Postupio je po sunnetu -rekao je.
Većina učenjaka, među kojima i imam Ebu Hanife, Malik i Šafija, rahimehumullah, smatra obaveznim obavljanje džume namaza i pored obaveljenog bajram-namaza.
Evo i zašto:
Prije svega, vidjeli smo u navedenim hadisima da je i sam Poslanik, salallahu alejhi ve sellem, ipak obavio džumu Ima učenjaka koji obrazlažu ovaj stav činjenicom da je ajet i hadisi kojima se propisuje i u obavezu stavlja obavljanje džume namaza općeniti/aam.
Drugi razlog ovakvg stava jeste to što su oba namaza i bajram i džuma obavezni, pa obavljanje jednog od njih ne oslobađa obaveznosti obavljanja drugoga. Kao što je slučaj podne namaza i bajrama.
Neki učenjaci su se doticali i stepena vjerodostojnosti hadisa, pa tako imam Šafija smatra da navedeni hadisi nemaju potrebnu jačinu kako bi mogli specificirati opću naredbu obavljanja džume namaza.
Imam Ševkani, rahimehullah,u Nejlu-l-evtar[10], nakon spominjanja ovoga stava učenjaka kažu kako hadisi navedeni na ovu temu nisu u skladu sa ovakvim stavovima.
2. Neobavljanje džume u tome danu se odnosi samo na one koji nisu stanovnici nekog mjesta.
Od imama Šafije, rahimehuullah, se prenosi i stav da da se olaklšica neobavljanja džume u danu kada se podudari sa Bajramoam, odnosi samo na beduine, neka obližna mjesta, ali ne i na stanovnike naseljenog mjesta. Neki tvrde da je upravo ovo važći stav na kome je Šafija insistirao. On je ovaj argumentovao izjavom Osmana, radijellahu anhu, koji je povodom ovakog slučaja izjavio:Ko hoće od okolnih stanovnika da sa nama i džumu obavi neka klanja, a ko hoće da ide nazad-neka ide. Ševkani se nadovezuje pa kaže da nemože Osmanova izjava specificirati gore navedene općenite Izreke Allahovog Poslanika, salallahua alejhi ve sellm.
3. Ukoliko Bajram padne u petak nije obavezno obaviti džumu.
Treći stav je stav imama Ahmeda, rahimehullah koji, prema navedenim hadisima, tvrdi da ko obavi Bajram namaz petkom, nije se obavezano obaviti i džumu (osim imamu) s tim da će se klanjati podne namaz. U ovome svome stavu on se oslanja pored navedenih hadisa, i na praksu ashaba poput Ibn Zubejra,radijellahu anhuma, činjenicom da mu to niko od prisutnih ashaba negirao, nego čak šta više takav pstupak je Ibn Abbas, radijellahu anhuma, nazvao sunnetom.Također, cilj okupljanja, slušanje hutbe idr, u tome danu postiže se okupljanjem, obavljanjem namaza i slušanjem bajramske hutbe.
Koju suru je Poslanik, salallahu alejhi ve sellem učio na bajram i džuma namazu kada se oni podudare u jednome danu?
Imam Nesai, rahimehullah, je zabilježio ispravnim lancem prenosilaca, od Nu’mana b. Bešra[11], radijellahu anhuma, da je rekao: Allahov Poslanik, salallahu alejhi ve sellem, je na Bajram-namazu učio Sebbihisme rabbike-l-e’a, i Hel etake hadisu-l-gašija, a i u danu u kojem bi se podudario Bajram sa džumom učio bi ove dvije sure.[12]
A Allah najbolje zna!
Nusret ef. Hodžić i Zehrudin ef. Junuzović
FUSNOTE:
1. Ovo je verzija koju je zabilježio Ibn Madže. Odlučili smo se za prijevod ove verzije jer je ona opširnija od onih koje bilježe Ebu Davud i Nesai i koje se neznatno razlikuju.
2. U verzji ovoga hadisa koju je zbilježo Ebu Davud i Nesai je spomenuto da se ovdje radi o Mu’viji b. Ebu Sufijanu r.a.
3. Hadis je zabilježio Ebu Davud, br.1070, u Knjizi o namazu, poglavlje:”Kada se podudari Bajram i džuma u istome danu”. Nesai, br.1591 u Knjizi o namazu, poglavlje: Olakšica izostavljanja džume onome ko je klanjao Bajram. Ibn Madže, br.1310., u Knjizi o namazu, poglavlje o tome kako postupiti u slučaju kada se podudare dva blagdana u jednome danu.
4. Abdullah Ibn Abas, rođen je u Mekki 3.god. prije hidžre, preselio u Taifu 68. h.god. Ubraja se u najbolje poznavaoce fikha, tefsira, među najbrojnim prenosiocima i poznavaocima hadisa iz reda ashaba.
5. Ebu Davud, 1073, u u Knjizi o namazu, poglavlje:”Kada se podudari Bajram i džuma u istome danu”. Ibn Madže, 1311 u Knjizi o namazu, poglavlje o tome kako postupiti u slučaju kada se podudare dva blagdana u jednome danu.
6. Br.1312.
7. Br. 1073. Ebu Davud
8. Hadis je zabilježio Ebu Davud 1071 u Knjizi o namazu, poglavlje:”Kada se podudari Bajram i džuma u istome danu”.
9. Ebu Davud, br1072..
10. Nejlu-l-evtar…, 1:283
11. Nu’man b. Bešir, ashab sin ashaba. Prvi ashab iz reda ensarija koji je rođen nakon hidžre, bio je vrsni govornik, pjesnik i neustrašivi borac. Obnašao je više funkcija u Damasku, Jemenu, Kufi i Himsu. Ubijen je 65.h.god u blizin Himsa.
12. Hadis zabilježio Nesai, br. 1590., u Knjizi o namazu, poglavlje: Podudaranje dva blagdana (u jednom danu) i prisustvovanje na njima.