HADIS SA STANOVIŠTA PRIHVATLJIVOSTI
1) ONAJ KOJI SE PRIHVATA – PRIHVATLJIVI
a) SAHIH – POTPUNO VJERODOSTOJAN
Sahih se dijeli na dvije vrste :
1. SAM PO SEBI VJERODOSTOJAN.
To je onaj hadis čiji je sened spojen sa sigurnim prenošenjem povjerljivih prenosilaca, koji je sačuvan od miješanja sa sebi sličnim hadisom, koji je čist od međusobnog suprostavljanja ravija i koji je čist od svake mane.
ŠARTOVI SAHIHA :
1) Spojenost seneda tj. da svaki pojedinac u lancu prenosilaca bude dotični hadis čuo od sebi prethodnog prenosioca.
2) Poštenje prenosioca tj. da prenosioci tog hadisa budu pobožni i pristojnog ponašanja.
3) Da je sigurno upamćen. Ovaj šart ima dvije vrste:
a) da ravija dobro upamti hadis koji prenosi; i
b) da ravija zapiše hadis te ga tako sačuva od bilo kakve korekcije.
4) Da ne postoji nikakvo suprostavljanje raviji tj. da se prenosilac tog hadisa ne protivi sa svojim pripovjedanjem od sebe jačem prenosiocu.
5) Ne postojanje nikakve skrivene mane tj. da hadis nema mane koja se na prvi mah ne može zapaziti, a koja bi krnjila njegovu vrijednost.
2.VJERODOSTOJAN ZBOG DRUGOG HADISA
Ovo je hadis koji je sam po sebi hasen – dobar, ali zbog više puteva kojima je do nas došao on se penje na stepen sahiha.
Primjer ovog hadisa je merfu’u (čiji je sened spojen sve do Poslanika s.a.w.s.) hadis koga prenosi Tirmizi putem Muhammeda bin Amra a ovaj od Ebu Seleme a ovaj od Ebu Hurejre da je Poslanik s.a.w.s. rekao: “Da se ne bojim da ću otežati svome Ummetu naredio bi im upotrebu misvaka prije svakog namaza”.
Ovaj hadis je sam po sebi hasen ali zbog mnogih puteva kojima je došao do nas on se penje na stepen sahiha.
NAJISPRAVNIJI SENEDI (LANCI PRENOSILACA)
Apsolutno se ne može reči za neki sened da je od najispravnijih seneda, osim ako taj sened nije povezan u potpunosti za sahabiju (ashaba) ili za stanovnike određenog mjesta. Što se tiče ovog drugog tj. za stanovnike odredjenog mjesta, tu se misli na hadise koje prenose npr. Mekkelije a primjer ovog seneda je sened Sufjana bin Ujejne od Amra bin Dinara a on od Džabira bin Abdullaha.
Postoji razlika ismeđu ocjena:
” OVO JE HADIS ISPRAVNOG SENEDA” i
” OVO JE SAHIH HADIS”
Prvi stav iziskuje samo ispravnost seneda, a što se tiče teksta on čak može biti i šaz ili muallel.
Drugi stav je jači i on zahtijeva potpunu ispravnost i seneda i metna (teksta) dotičnog hadisa.
Ako se u govoru u nekom djelu kaže npr “ovo je najispravnije u poglavlju” ili sl. a što se tiče hadisa ovo ne znači da je taj hadis sahih, jer on može biti i hasen i daif.
Primjer ovakvog hadisa je hadis kojeg je prenio Šeriku -l-Kadi od Mikdada bin Šeriha a on od svoga oca a on od Aiše r.a. da je rekla: “Ko vam ispriča da je Poslanik s.a.w.s. vršio nuždu stojeći, nemojte mu vjerovati, nije vršio nuždu osim čućeći.” (prenose Tirmizi, Nesai, Ibn Madždže, Tajalisi) Kaže Tirmizi : “Hadis Aiše je najispravnija stvar u poglavlju ali u senedu se nalazi Šeriku-l- Kadi i on je slabog pamčenja, ali ga slijedi u prenošenju istog hadisa Sufjan es-Sewri od Mikdada bin bin Šeriha. A sa ovim senedom ga bilježe Hakim, Ahmed i Bejheki.
Rekao je Hakim za uslove seneda dvojice šejhova (tj. Buharije i Muslima): “Njihovi uslovi su dovoljni da se vjeruje da je dotični prenosilac ispravan u prenošenju tog hadisa, jer su oni postavili jasne uslove za raviju u svojim sahihima.”
Knjige kojima se daje apsolutno prvenstvo poslije Kur’ana, su svakako Buharijin “Sahih” zatim Muslimov “Sahih” jer su u njima sadržani potpuno sigurni hadisi Allahova Poslanika s.a.w.s.
ZBIRKE SAHIH HADISA:
1) Od Buharije
2) Od Muslima
3) Od Ibn Huzejme
4) Od Ibn Hajjana
5) Hakimov “Mustedrek”
6) Od Ibn Sekena
7) Od Albanija
U svim ovim zbirkama sadržani su samo sahih hadisi.
b) HASEN- DOBAR
Postoje dvije vrste hasen hadisa.
1. Hasen sam po sebi. To je onaj hadis u kojeg je sened spojen i prenijet sigurnim predanjem, a kome manjka potpuna sigurnost u prenošenju doslovno svake riječi, te koji je čist od kontradikcije i skrivenih mana.
Uslovi hasen hadisa su:
a) spojenost seneda
b) pravednost i povjerljivost prenosioca
c) “DABT” prenosioca tj. pamčenje ili zapisivanje koje je nešto slabije od pamčenja ravije sahih hadisa.
d) čistoča od skrivenih mana
e) ne postojanje kontradikcija ili suprostavljanja
Primjer hasen hadisa je hadis koji u svojim zbirkama prenose Tirmizi, Ibn Madždže, i Ibn Hibban od Hasana bin Arefa Muharibija a on od Muhammeda bin Amra a on od Ebu Seleme a on od Ebu Hurejre r.a. koji prenosi da je Poslanik s.a.w.s. rekao: “Godine pripadnika moga ummeta su prosječno 60 i 70 a malo ih je ko predje ove godine”. Svi prenosioci ovog hadisa su potpuno povjerljivi osim Muhammeda bin Amra koji spada u drugu kategoriju prenosilaca hadisa.
2. Hasen – dobar zbog drugog hadisa
To je slabi hadis ali koji se prenosi sa više predaja ( koje su jače od slabog rivajeta) te ove predaje ‘jačaju’ sigurnost ovog hadisa.
Primjer ovog hadisa je hadis kojeg prenosi Hakim bin Abdul-Melik od Katade a on od Seida bin Musejjiba a on od Aiše r.a. koja prenosi da je Poslanik s.a.w.s. rekao: “Allah je prokleo škorpiju, ne propusti da je ubiješ bilo kada klanjaš ili radiš nešto drugo, bilo kada si u Haremu ili van njega.” Bilježi ga Ibn Madždže. Sened mu je slab jer je u njemu Hakem bin Abdul-Melik a on je slab ravija, a slijedi ga u prenošenju istog hadisa Šu’be od Katade a čiji se rivajet nalazi u Ibn Husejmovom “Sahihu”.
Navodjenje hasen hadisa kao argumenta je moguče kao i sahiha s tim da se sahihu daje nužna prednost, i radi se u skladu sa hasen hadisom jer je on blizu sahih hadisa po svojoj jačini.
ŠTA ZNAČI TIRMIZIJEVA OCJENA HASEN-SAHIH ?
Ovdje je moguće više odgovora:
1) to je hadis koji ima dva seneda od kojih je jedan sahih a drugi hasen
2) to je hadis za koji je jedna skupina muhaddisa rekla da je hasen a druga da je sahih i obrnuto.
3) to je hadis koji je hasen sam po sebi ali je zbog drugog hadisa sahih
4) to je hadis koji je na stepenu izmedju hasena i sahiha i ovo je mišljenje Ibn Kesira – velikog mufessira i alima.
O ovome postoje još neka mišljenja ali su uglavnom slična spomenutim.
MERDUD – ODBIJENI, NEPRIHVATLJIVI HADISI
1) ODBIJEN ZBOG NEPRAVILNOSTI I NEISPRAVNOSTI U SENEDU
a) munkati’- to je hadis čiji je sened presječen
b) mu’adal – to je hadis čiji je sened prekinut na više mjesta
c) mu’allek – to je hadis u čijem početku seneda ‘ispadne’ nekoliko prenosilaca.
d) mudelles -to je hadis u čijem je senedu prisutno varanje.
e) murselul-hafijj – to je hadis u čijem se senedu ne spominje ime ashaba koji prenosi taj hadis od Poslanika s.a.w.s.
2) ODBIJENI ZBOG KRITIKE NA RAVIJU HADISA
a) kizb (mewdu’) – optužba da je ravija lažov
b) kizb (metruk) – optužba da je ravija slagao
c) fisk – griješenje i sklonost ravije za griješenjem
d) džehale – zaborav i neznanje ravije
e) bid’a – optužba da je ravija novotar u vjeri tj. da unosi novine u vjeru koje nemaju veze sa vjerom
3) ODBIJENI ZBOG NESIGURNOG I LOŠEG PAMČENJA
a) munker- mnoštvo prisutnosti nemara i slabog prenošenja od strane ravije b) wehm – prisutnost obmane ili skrivene mane
c) razilaženje ravija:
1) postojanje ‘umetka’ u senedu
2) umetnutost u tekstu
3) prisutna previtljivost u senedu i u tekstu
4) dodavanje (‘višak’) ravija u senedu
5) zamjena ravije sa drugim ravijom
6) zamjena oblika hadisa
7) greška pri čitanju i citiranju hadisa
d) loše čuvanje (pamčenje) hadisa.
1) šaz – prisutnost kontradikcije
2) ihtilat – izmiješanost u hadisu
Esmir M. Halilović
islamica.blogger.ba
nastaviće se inšaAllah