Arapski astronomi
IslamBosna.ba-Lista istaknutih zvijezda sa arapskim imenima ili imenima arapskog porijekla je duga. Razlog je jednostavan – ona prikazuju doprinos srednjovijekovnih arapa znanju o zvijezdama i planetama, od Bagdada do Granade.
Skoro odmah poslije osnivanja glavnog grada hilafeta, Bagdada 762-ge godine, abasidske halife su ulagale u studiranje astronomije. Poslije perioda prevođenja i proučavanja radova Euklida, Arhimeda i Ptolomeja, islamski naučnici su napravili značajan pomak u otkrivanju i doprinosu na polju astronoije.
Rezultati astronomskih opservacija u centrima Bagdad i Damaskus su bili sakupljeni u radu nazvanom “The verified table in the 9th century”. Među knjigama su se nalazile i mnoge precizne bilješke, kao na primjer proračuni o kosinama ekliptike1, koja se gotovo potpuno poklapa sa današnjom slikom.
Opservacije ekvinocija2 su pomogle u određivanju dužine sunčeve godine do preciznosti od jednog stepena. Arapski astronomi devetog vijeka su čak pokušali izvršiti osnovnu operaciju mjerenja luka meridijana Zemlje– nešto što je izvršeno uspješno tek hiljadu godina kasnije. Također, bagdadska škola je proizvela astronomske tabele s pozicijama planeta, te preciznim precesijama3 ekvinocija.
Drugi naučnici su odredili precesiju ekvinocija sa velikom preciznošću, proizveli tabele prikazivajući pozicije planeta, te 959-e, došli do rezultata od 33º 20′ za geografsku širinu Bagdada – sa marginalnom greškom od samo 10″.
Abul-Wefa, koji je umro 998-e godine u Bagdadu, shvatio je da su granice najveće geografske širine na Mjesecu promjenjive. Njegovi pokušaji da prikaže da je Ptolomejeva teorija o Mjesecu ovde pogrešna, dovela ga je do otkrivanja drugih nepodudarnosti sa Ptolomejovom teorijom – u jednačini centra evekcije i teoriji o varijaciji.
Promjena naučnog centra
Političke promjene i česte invazije pred kraj desetog vijeka dovele su do promjene glavnog grada nauke u islamskom svijetu, iz Bagdada u Kairo. Astronomi Kaira su uživali interesovanje i zaštitu državnih vlasti. Biblioteka je sadržavala dva globusa neba, te 6000 matematičkih i astronomskih djela. Najviše opservacija naučnici su izvršili sa vrha Mokattam planine, gdje ostatak građevinae i danas stoji. Egipatski astronom, Ibn Jounis, koji je bio istaknut tokom vladavine El Hakama drugog, proizveo je Hakemit-tabele, koje su sadržavale sve dotadašnje tabele, te koja je bila korištena u daljnim astronomskim radovima, kao na primjer u radu kineskog astronoma Co Cheou King-a u trinaestom vijeku.
Španija
Veoma malo radova španskih muslimana je sačuvano zbog njihovog sistematskog uništavanja tokom
15-og vijeka.
Ovi astronomi su zbog toga danas poznati samo po svojim imenima. Ipak, postoje neka saznanja o sad
ržajima njihovih radova. Na primjer, Arazachel, koji je živio u 11-tom vijeku je zabilježio 402 opservacije sunčevog apogeja. Također je odredio godišnje promjene precesije ekvinocija na 50″, što je ista vrijednost koja se danas nalazi u modernim tabelama.
|
|
|
Arazachel- Krater na mjesecu |
|---|
Neki historičari nauke smatraju, bazirajući se na astronomske radove Alfonza desetog iz Kastije, te sličnih dokumenata,da su muslimani Španije otkrili eliptičke pokrete planeta, te Zemljino pokretanje oko Sunca, daleko prije Johana Keplera i Nikole Kopernikusa.
Instrumenti i preciznost
Instrumenti koji su korišteni za ove svrhe su bili primitivni za današnji standard i skoro su se oslanjali samo na preciznost čovjekovih observacionih osobina; činjenica koja prije da jača, nego da slabi, njihova postignuća. Jedina metoda za precizne opservacije tog vremena je bila korištenjem sunčevog sata. Pendela još uvijek nije bila u svrsi mjerenja vremena, što je uticalo na preciznost astronomskih opservacija. Uglovi su bili određivani sa četvrtinama kruga, neki koji su imali radius od preko 25 stopa, te sa astrolabom.
Sažeto, srednjovijekovni arapiski astronomi su iza sebe ostavili imresivno naslijeđe. Uveli su tangente u astronomske proračune, proizveli tabele koje su prikazivale pokretanje zvijezda, odredili kosine ekliptike i njenu promjenu, te precizno odredili precesije ekvinocija i dužinu godine. Također su primjetili nepravilnosti najveće geografske širine Mjeseca i u tom procesu otkrili treću nepravilnost (danas poznatom pod varijacija4).
Njihovi uspjesi su danas napisani ne samo u njigama za astronomiju, već i na nebu, u imenima samih zvijezda.
1http://en.wikipedia.org/wiki/Ecliptic
2http://en.wikipedia.org/wiki/Equinox
3http://en.wikipedia.org/wiki/Precession
4http://en.wikipedia.org/wiki/Variation_(astronomy)
David W.Tschanz
IslamBosna.ba