Ferhad- beg Vuković Desisalić, bio je bosanski sandžak beg, iz ugledne sarajevske hrišćanske porodice. Osta zabilježeno i da je u vrijeme dok je Ferhad gradio džamiju majstor Todor Vuković iz Maine je u kući njegovog brata, Vojvode Ivana, slikao bogorodicu sa Kristom…
Evlija Čelebi, zabilježi da je Ferhad beg bio prvo sandžak-beg kliški , zatim sandžak-beg pakrački i sandžak-beg bosanski od aprila 1568. do svoje smrti, juna 1568. godine.
Uz džamiju je izgradio i mekteb, imaret , česmu i šadrvan.
Mekteb na istočnoj strani džamijskog dvorišta prvi put je gorio u požaru 1697. godine. Obnovio ga je Mehmed-beg Dženetić, ali ga je požar 1879. godine dokrajčio. U ovom mektebu je jedno vrijeme bio mualim i poznati sarajevski ljetopisac Bašeskija.
Također, postoje podaci da je u blizini džamije izgrađen i imaret . I ova zgrada je izgorjela u požaru 1697. godine, nakon čega više nije obnavljana. Poznato je da je pred dvorištem džamije stajala i jedna masivna kamena česma, porušena 1892. godine, za čiju je obnovu neki Hadži Ahmed sin Hadži Alijin, stanovnik Ferhad-begove mahale, uvakufio 1803. godine dva dućana i magazu. Česma se snabdijevala vodom iz cijevi Gazi Husref-begova vodovoda. Pretpostavlja se da je pripadala tipu suračesmi, česmi sa 4 i više lula, zbog čega su ih nazivali šadrvanima.
Danas je sačuvana samo džamija i manje groblje uz nju.
Po načinu proporcioniranja glavnih arhitektonskih dijelova, ova džamija Ferhadija odražava punu zrelost klasičnog osmanskog stila gradnje. Potkupolna džamija sa trijemom natkrivenim malim kupolama i prigrađenom vitkom munarom, ima izuzetnu vrijednost harmonične I proporcionalne uskladjenosti geometrijskih oblika I jednostavnosti rješenja.
Pored dekorativne kamene plastike, ova džamija je specifična po Arabesknom slikarstvu iz 16. stoljeća, koje je decenijama bilo prekriveno vapnenim i bojenim namazima i jako oštećeno. Pretpostavlja se da su ove dekoracije radili neki od domaćih majstora, nakaša.
Ispitivački radovi, izvođeni sondiranjem zidnih namaza sa ciljem iznalaženja starih zidnih dekoracija, pokazali su da postoji pet bojenih slojeva iz različitih vremenskih perioda.
U periodu austrougarske okupacije, džamija je dobila novi dekor rađen šablonski koji je vrlo tmurnog kolorita. I on je bio za relativno kratko vrijeme toliko uništen da se zadržao samo u fragmentima. Glavni razlog je da je Ferhadija, poput mnogih drugih potkupolnih objekata u BiH, ostala bez svojih olovnih pokrivača koje je Austro-Ugarska skinula i upotrijebila za svoje potrebe.
U haremu pred samom džamijom danas se nalazi dvadesetak nadgrobnih spomenika. Nišani su sa natpisom na turskom jeziku, sa različitim turbanima koji potvrđuju da su ovdje ukopane i age i uleme ali i desetak predstavnika janjičarskog odžaka u Sarajevu, čije se sjedište nalazilo upravo na mjestu današnje Katedrale.
Neka Istiniti uroni pokojnika u more oproštaja,
A na Sudnjem danu neka mu je zagovornik ponos svijeta Muhamed,
Neka se nastani u rajskim vrtovima i neka mu je vjera drug.
Stoji na najstarijem nišanu Čelebi-age.
Po Ferhad- begovim zadužbinama cijela se mahala zvaše, a po tom u turskom i austrougarskom periodu naziv Ferhadija nosila je cijela ulica. Od 1928. dobija ime prjestolonasljednika Petra, po Petru II Karađorđeviću. Pod tim se imenom ulica protegla i duž trase današnjih Sarača.
Za vrijeme II svjetskog rata vraća joj se naziv Ferhadija, po oslobođenju 1945., dobija i novo ime po narodnom heroju Vasi Miskinu- Crnom.
Kako napisa tih godina Alija Isaković u svom djelu Antologija zla:
“Zapamtite, ovaj rat je pobrisao i u prah samlio sve što je bilo naše, pojedinačno i zajedničko, i ništa više neće biti onakvo kakvim bijaše. Niti onakvim kakvim zamišljasmo da je bilo.”
Alija Isaković , Ibrahim Ljubović , Muhsin Rizvić … svoj su smiraj pronašli u haremu Ferhadija džamije…
Izvor: tvsa.ba